Kanser ve obezite arasındaki ilişki, son yıllarda yapılan birçok araştırma ile ortaya konmuş ve obezitenin bazı kanser türleri için risk faktörü olduğu belirlenmiştir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı (IARC) tarafından yapılan çalışmalar, obezitenin dünya genelinde kanser insidansını artırdığını göstermektedir. İşte bu ilişkiye dair önemli sayısal veriler:
Obezitenin Kansere Etkisi ve Görülme Sıklığı
Obezitenin neden olduğu kanserler arasında kolon (kalın bağırsak), meme (özellikle menopoz sonrası), endometriyum (rahim), böbrek, pankreas, özofagus (yemek borusu) ve safra kesesi kanserleri öne çıkmaktadır. IARC verilerine göre obezite, bu kanser türleri dahil olmak üzere toplamda 13 kanser türü için risk faktörü olarak tanımlanmaktadır.
- Kalın bağırsak kanseri: Obezite sorunu olan bireylerde kolon kanseri riski yaklaşık %30 oranında artmaktadır.
- Meme Kanseri: Özellikle menopoz sonrası dönemde obezite sorunu olan kadınlarda meme kanseri riski %20-40 oranında artmaktadır.
- Rahim Kanseri: Obezite sorunu olan kadınlarda endometriyum kanseri riskini 2-4 kat artırmaktadır.
- Pankreas Kanseri: Obeziteye bağlı olarak pankreas kanseri riski %20-50 arasında daha yüksek bulunmuştur.
Sayısal Veriler ve Obezitenin Kansere Etkisi
Küresel olarak her yıl yaklaşık 3.5 milyon yeni kanser vakasının, fazla kilo ve obeziteye bağlı olduğu tahmin edilmektedir. Amerikan Kanser Derneği’nin verilerine göre, 2012’de dünya genelinde kanser vakalarının yaklaşık %3.6’sı obeziteyle ilişkilendirilmiştir.
ABD'deki verilere göre:
- Kadınlarda obezite kaynaklı kanser vakaları %13’ü, erkeklerde ise %9’u oluşturur.
- Meme kanseri vakalarının yaklaşık %17’si ve kolon kanseri vakalarının %11’i obeziteyle ilişkilidir.
Ülkemizde Durum
Türkiye’de obezite oranları oldukça yüksektir ve bu durum kanser riskini artırmaktadır. Sağlık Bakanlığı verilerine göre, Türkiye'de obezite oranı erkeklerde %20, kadınlarda ise %40 düzeyindedir. Bu yüksek oranlar, ülkemizde obezite kaynaklı kanser vakalarının artışına neden olmaktadır. 2019 yılında Türkiye’deki tüm kanser vakalarının yaklaşık %4’ünün obezite ile bağlantılı olduğu tahmin edilmektedir.
Obezitenin Kanser Üzerindeki Etki Mekanizmaları
Obezitenin kanser üzerindeki etkisi, birkaç biyolojik mekanizmayla açıklanmaktadır:
- İnflamasyon (İltihaplanma): Aşırı yağ dokusu, vücutta kronik iltihaplanmaya neden olur ve bu durum, hücrelerde DNA hasarına yol açarak kanser riskini artırır.
- Hormon Düzeyleri: Obezite, östrojen ve insülin gibi hormonların seviyelerini artırır. Yüksek östrojen düzeyleri, meme ve endometriyum kanseri riskini artırabilirken, insülin direnci de çeşitli kanser türlerine katkıda bulunabilir.
- İnsülin Direnci ve İnsülin Benzeri Büyüme Faktörü (IGF-1): Obez bireylerde artan insülin ve IGF-1 seviyeleri, hücre büyümesini tetikleyerek kanser oluşumunu hızlandırabilir.
Kanserden Korunma ve Obeziteyi Azaltma
Dünya Sağlık Örgütü, obezitenin kontrol altına alınmasının kanser riskini azaltmak için önemli bir adım olduğunu vurgulamaktadır. Araştırmalar, %5-10'luk bir kilo kaybının bile kanser riskini azaltmada etkili olduğunu göstermektedir. Örneğin, menopoz sonrası kadınlarda %5-10 kilo kaybı, meme kanseri riskinde %12 oranında azalmaya neden olabilir.
Sonuç
Obezite, birçok kanser türü için önemli bir risk faktörüdür ve obezite oranlarının kontrol altına alınması, toplum genelinde kanser insidansını azaltmada kritik bir öneme sahiptir. Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, düzenli fiziksel aktivite yapmak ve sağlıklı bir vücut ağırlığına sahip olmak, kanser riskini azaltmak için atılabilecek en önemli adımlardandır.
