Obezite, basit tanımıyla vücutta fazla miktarda yağ birikmesidir. Obezite sadece insanın dış görünümünü etkileyen bir mesele değildir. Dünya sağlık örgütü obeziteyi başta şeker, yüksek tansiyon, uyku apnesi, karaciğer yağlanması gibi neden olduğu hastalıklarla yaşamı 10-12 yıl kısaltan kronik bir hastalık olarak tanımlamaktadır.
Obezite, günümüzün belki de en önemli halk sağlığı problemlerinden biridir ve dünya genelinde hızla artış göstermektedir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO)’nün güncel verilerine göre dünyada 700 milyon obez insan bulunmaktadır. Fazla kilolu olan kişi sayısı 2 milyarın üzerindedir. Lancet dergisinde yakın dönemde yayınlanan bir araştırmaya göre dünyada 250 milyon obez çocuk bulunmaktadır ve bunların 45 milyonu 5 yaşın altındadır. Dünya Sağlık Örgütü’nün tahminine göre bu hızla giderse 2047 yılında dünya genelinde her 4 kişiden 1’i obez olacaktır. Ülkemizde ise durum çok da farklı değildir. Sağlık Bakanlığı’nın son verilerine göre yetişkin bireylerde her iki cinste de obezite oranı %30’dur ve giderek artmaktadır.
Obezite toplum sağlığını ciddi şekilde tehdit etmekte adeta bir salgın hastalık gibi davranmaktadır. Obezite hastalığıyla mücadele bugün belki de insanoğlunun en öncelikli gündemlerinden birini oluşturmaktadır.
Obezitenin Sebepleri
Obezite, genetik temelleri olan çok kompleks bir hastalıktır. Genetik bir zemin üzerinde hormonal, metabolik, psikolojik, kültürel ve davranışsal faktörler gibi birçok neden obeziteye neden olabilmektedir. Obezitenin belli başlı sebepleri:
- Hormonal durumlar
- Bazı tedavi ve ilaçların yan etkisi
- Hareketsiz bir yaşam sürmek
- Anne sütünün yetersiz alınması
- Düzensiz beslenme
- Yakın aralıklarla birden fazla doğum yapmak
- Psikolojik sorunlar
- Tiroid bezinin az çalışması
- Kalıtımsal etkenler
Obeziteyi etkileyen sayısız neden olsa da sonuçta mantık şudur: Yiyeceklerden aldığınız kalori harcadığınızdan fazlaysa bu durum zamanla kilo almanıza neden olur. Siz kilo aldıkça vücudunuzda birçok hormonal ve metabolik değişiklikler oluşur. Mesela açlığı tetikleyen hormonlar daha çok devreye girer ve bu nedenle yeme sıklığınız ve porsiyonlarınız artabilir.
Enerji dengesini ve metabolizmayı etkileyen birçok başka faktör de obeziteyi tetikleyebilir. Bunlara örnek vermek gerekirse uyku bozukluğu, stres, bazı ilaçlar vb. vücutta daha çok yağ biriktikçe metabolizma daha da yavaşlar. Belli noktadan sonra bu bir kısır döngüye girer.
Obezite sebepleri arasında düzensiz beslenmek, fast-food tarzı yiyecekler tükenmek, düzenli egzersiz yapmamak gibi faktörler büyük etki göstermektedir.
Neden Yaşamak için Yemiyoruz da Yemek için Yaşıyoruz?
Bundan 30 bin yıl önce atalarımızın tek bir tatlı yiyeceğe erişimi vardı: olgunlaşmamış meyve. Bir taş devri insanının incirle dolu bir ağaç gördüğünde yapacağı en akıllıca şey, olabildiğince fazla yemekti. Ta ki o bölgedeki bir babun(maymun) grubu ağacı ele geçirene kadar. Bugün yüksek kalorili yiyeceklerle tıkınmak bu yüzden genlerimize kazınmıştır. Bugün çok katlı apartmanlarda ağzına kadar dolu buzdolaplarıyla ferah içinde yaşıyor olabiliriz ama DNA’mız hala kıtlıkta yaşadığını sanıyor. Bir gün aç kalacağım o yüzden depolamalıyım diye düşünüyor.
Obezitenin Belirtileri
Halk arasında şişmanlık olarak adlandırılan durum tıp dilinde obez olarak anılır. Obezitenin belirtileri arasında en önemlisi vücutta ciddi oranda yağlanmanın başlamasıdır. Vücutta depolanan yağ dış görünüşü etkilediği kadar kişinin sağlık durumunu önemli derece etkiler. Depolan bu yağlar obeziteyi ortaya çıkarmaktadır.
- Horlama
- Uyku apnesi
- Aşırı terleme
- Aktivite anında nefessiz kalma
- Eklemlerde ağrı
- Karaciğerde yağlanma gibi faktörler de obezitenin belirtileri arasında yer alıyor.
Obeziteyi tanımlamak ve sınıflamak için en yaygın kullanılan ölçüt, vücut kitle indeksi (VKİ) denen kavramdır. Yapılan çalışmalar VKİ’nin vücuttaki yağ miktarını iyi yansıtan bir parametre olduğunu göstermiştir. Siz de boyunuzu ve kilonuzu biliyorsanız VKİ’nizi kolayca hesaplayabilirsiniz. Eğer kilonuzu metre cinsinden boyunuzun karesine bölerseniz çıkan sonuç vücut kitle indeksinizdir.
Ağırlık (Kilonuz)
VÜCUT KİTLE İNDEKSİ = —————————————
(VKİ) Boy (metre) x Boy (metre)
Dünya Sağlık Örgütü’nün VKİ’ye göre obezite sınıflaması
| Vücut Kitle İndeksi | |
| 20 – 25 | Normal |
| 25 – 30 | Kilolu |
| 30 – 35 | Obez |
| 35 – 40 | Ciddi obez |
| 40 ve üstü | Aşırı obez |
